Doğru bağları kurmamız üzerine

Yeni Birlik, 11 Ekim 2022

Manastır yakınlarındaki Dobruševo köyünün mezarlığında bir mezar taşı var. Üzerinde Petko Liskovski'nin 1910-12 arası Osmanlı ordusunda, 1914-15 arası Sırp ordusunda, 1916-18 arasında ise Bulgar ordusunda askerlik yaptığı yazıyor. Savaşlardan sonra köyüne dönmüş Liskovski...

Buraya 50 km uzaklıktaki Staravina köyündeyse Petre ve Mitre adlarında iki kardeş yaşamış. Bu iki kardeş I. Dünya Savaşı sırasında Sırplar tarafından askere alınıp Avusturya cephesine gönderilmişler. Mitre Arnavutluk seferine katıldıktan sonra Makedon Cephesi'ne kendi köyüne çok yakın bir bölgeye sevk edilmiş. Petre ise Avusturyalılar tarafından esir edilmiş ve Bulgar ordusunda savaşmak üzere Makedonya'ya geri gönderilmiş. Belki de bölgeyi iyi bildiği için... Nihayetinde iki kardeş birbirlerinden bir kaç yüz metre ötede rakip ordularda görev yapmışlar. Sonra Mitre'nin alayı nasıl olduysa aralarında Petre'nin de bulunduğu düşman birliğini sağ ele geçirmiş. Onlar da köylerine dönmüşler. Köy aynı köy... Ama savaştan dönen adamlar değişmiş olduğu için köyün anlamının değiştiğinden, bir duygu derinliğinin oluştuğundan bahsedebiliriz.

Avrupa’ya dair karbon kopya yargılar

Yeni Birlik, 25 Temmuz 2022

Ayhan Sicimoğlu Renkler adlı gezi programının Frankfurt bölümünde (onuncu dakika) Martin Luther'in Protestan Reformu’nun (16. Yüzyıl) Rönesans’ı getirdiğini ve Orta Çağ’dan çıkılmasını (15. Yüzyıl) sağladığını, böylelikle heykel ve resmin yeşerdiğini söylüyor. Öncelikle Rönesans Reform'dan çok önce İtalya'da başlamıştır. Sanatsal açıdan resim, heykel, tasvirin en iyi örnekleri Katolik kilisesinin veya Katolik prenslerin himayesinde üretilmiştir. Leonardo Da Vinci, Michelangelo, Raffaello, Brunelleschi, Donatello, Caravaggio'yu kim desteklemiştir? Bu sanatçılar Protestan mıdır? Aslen, Protestanların önemli bir bölümü Eski Ahit'teki On Emir'de yer alan "Kendin için oyma put; yukarıda göklerde olanın ya da aşağıda yerde olanın ya da yerin altında sularda olanın suretini hiç yapmayacaksın, onlara eğilmeyeceksin ve onlara ibadet etmeyeceksin" hükmü mucibince kiliselerine resim ve heykel koymazlar. Aslında tarihin her alanında birçok ezber hepimizin zihnine yerleşmiştir ve sorgulamalar yapmaya ihtiyacımız bulunuyor. Almanya’da başlayan Reform neden Rönesans’ı Almanya’da başlatmamıştır? Neden Afrika’da, Asya’da dini otoritenin olmadığı özgür toplumlar Rönesans sanatını, Batı teknolojisini geliştirememiştir? Ku Klux Klan Katolik bir hareket miydi yoksa Protestan olduğu iddiasında mıydı? Bu tür birçok soru sormak gerekir.

Polly Peck notları

Kırmızılar, 12 Haziran 2022

Bu sıralar Kombassan, Yimpaş vb. muhafazakarların şirketlerinin yaşadığı çöküşlerle ilgili okumalar yapıyorum. Polly Peck ve Asil Nadir bey de yeterince analiz edemediğimiz ve hatta unuttuğumuz bir konu. Dünyanın en zengin insanları arasına girmiş, Kıbrıs davasına hizmet etmiş biri olarak bilinen Asil Nadir hakkında zamanında epey yazıldı, çizildi. Şirketinin bazılarının iddia ettiği gibi kötü yönetildiği için mi battığı yoksa gizli servisler ve Rum lobisinin gayretleri sonucu mu batırıldığını iyi analiz etmek gerekiyor.

Bu konuda da bir film çekilse iyi olurdu. Aslında hikâyeyi rahmetli babası İrfan Nadir’le başlatmak gerekecek. Önceleri Mağusa’da polis memuru olan İrfan bey daha sonra kısa bir süre Lefke’de Kıbrıs Madenleri Şirketi’nde tercüman olarak çalışır. 1943’te tekrar Mağusa’ya döner ve “I N Bookshop” adlı kitapçıyı açar. Bundan sonra Heinz, Crosse & Blackwell gibi gıda firmalarının temsilciliğini alarak işlerini büyütür. 1950’de ise Maraş’ta (Kıbrıs) Europa Novelty ile Europe Patisserie açılır. 1953’te İngiltere’den ithal ettiği altı adet kırmızı halk otobüsünü çalıştırmaya başlar. Kıbrıs’taki EOKA terörünün tırmanmasıyla sahip olduğu işlerini İngiltere’ye taşıyan Nadir ailesi burada kurdukları Nadir Modes, Fame Models tekstil işlerini Asil’in kurduğu Wearwell markası altında birleştirip büyütürler. Libya, Suudi Arabistan, BAE, Irak’a ihracat yapmaya başlarlar.

Samimiyet

Yeni Birlik, 11 Mayıs 2022

 

Akçaabat sahilinde yürüyorum. Limanda oturup ince belli bardakta çay içiyorum. Ortamahalle evleri komşu mahallelere estetik bulaştırıyor. Merkez İlkokulu'nın müze yapılması harika fikir... İnternete bakınıyorum ama Akçaabat’ı İngilizce, Almanca tanıtan bir sayfa yok. Akçaabat horonu dünyanın en önemli kültür değerlerinden ama horonu turistlere tanıtacak bir kurgu olmadığı için potansiyelinin yüzde birinde duruyor. 

 

Cevat Şakir'in Bodrum'daki evinin hamburgerci olması gibi kapitalizm bu geç aşamasında kültürü sömürüyor. Ülkenin resmi tanıtım filmlerinde bilumum kilise, cami, sahil ve yapmacık tavırlar kullanılıyor. Anadolu’da geleneksel kıyafetlerini giymiş bir çocuğun, gülen bir babaannenin fotoğrafındaki şiiri tanıtım otoriteleri yakalayamıyor. Bir ülkeyi sadece mimari ve doğal güzellikleri için görmek istemezsiniz. Özgün insanlarını, onların nasıl güldüğünü tanımak istersiniz. Bu şiiri bilen Leonardo Dalessandri Watchtower of Turkey ile geçmişte milyon dolarları heba ederek hazırlattığımız kampanyalardan çok daha değerli bir tanıtım filmini çıkardı. Hem de ücretsiz olarak…

Sahaf, mezat günlükleri: Ferhan Şensoy’un aşık olduğu kıza dair

Yeni Birlik, 8 Mayıs '22

 

Nokta dergisinin genel yayın yönetmeni Arda Uskan Hürriyet gazetesindeki bir röportajda 1988’de ilk kez gördüğü Asil Nadir’le ilgili “o geceden aklımda kalan, Asil Nadir’in rugan ayakkabılarının yarı ıslak çimlerin üzerinde hâlâ nasıl böyle pırıl pırıl kalabildiği oldu, bu ne biçim ayakkabıydı” diyor. Bu bilgiyi Nermin Bezmen’in derlediği Türkuaz’a Dönüş kitabındaki başka bir bilgiyle eşleştiriyoruz. Buna göre Asil Nadir’in çocukken evdeki görevlerinden biri kırk civarında ayakkabısı olan babasının ayakkabılarının bakımını yapmakmış.

Biyografileri araştırmak bilmece çözmeye benziyor. Mezattan aldığım İzmir Özel Çamlaraltı Kız Koleji diplomasını inceliyorum. İzmir 1. Noteri Mehmet Rıfat beyin kızı Seniha Gönül Bayraktaroğlu’nun diplomasındaki fotoğrafı, ismi arandığında Hayat dergisinin 3 Şubat 1972 sayısında yer alan fotoğrafla aynı kişiye ait. Ferhan Şensoy’un aşık olduğu kıza ait olabilir mi?

Su Süzgeci Binası

Yeni Birlik, 18 Nisan 2022

Dışkapı'da yürüyorum. Ankara Su Süzgeci Binası’nın yerinde yeller esiyor. Sanayi çağının bir ürünüydü, mimari kıymeti vardı. Bir kültür merkezine, sergi salonuna, fakülte binasına dönüştürülebilirdi. Bu türden binalara eskimiş gözüyle  bakmak mümkün değildir. Ancak mimariden biraz anlayan kimseler bunları takdir edebilir. Polisiye literatürde çok bilinen bir şey vardır. Katil cinayet mahalline mutlaka geri döner. Burada çirkin bir AVM inşa edilmesini böyle yorumlayabiliriz herhalde… Biraz ileride ondan da çirkin rezidanslar inşa ediliyor. Bunlar kaç ayrı kurumun onayıyla yapılıyor? Ruhu olmayan bu türedilere nasıl izin veriliyor? Hamidullah teori ile tatbikat arasındaki farklılık, bütün dinlerde ve devirlerde mevcuttur diyordu. Biz de bundan nasibimizi aldık.

Bazı Avrupa ülkelerindeki nüfus değişimleri 1939'dan 2020'ye şöyle gerçekleşmiş: Almanya 62'den 83'e, Birleşik Krallık 47'den 67'ye, Fransa 42'den 67'ye, Türkiye 17'den 82 milyona çıkmış. 2100 yılı projeksiyonuna göre Almanya 77, Birleşik Krallık 80, Türkiye 92, Fransa 78 olarak tahmin ediliyormuş. Buna göre Ankara 8 milyon olacaksa konut alanları, tramvayı, metrosu buna göre güzelce planlanır. Mesele şehrin merkezinin kültürel kimliğini, turistik anlamını, estetiğini güçlendirmek, son kertede şehrin hayat kalitesini artırmaktır. Çoğu yeni yapı şehre sayılan anlamlarda, kültürel ve estetik anlamlarda katkı yapmaktan uzaktır. Maalesef Kamu Yönetimi uzmanlık işi olmaktan çıkınca Mülkiye'nin Kamu Yönetimi sıradan bir bölüm haline gelmiştir. Halbuki 900 bin kişi arasından ilk beş yüze, ilk bine girerek kazanıyorduk.

Havel’in katedralle karşılaşması

"Kültür ve Medeniyetimiz Üzerine Düşünceler" kitabından

Çek Cumhuriyeti’nin eski cumhurbaşkanı Vaclav Havel 2009’da Yaratıcı Avrupa Forumu’nda yaptığı konuşmada mimari ve sanat hakkında çok güzel bir konuşma yapmıştı: