Fransa'nın tutumunu gözden geçirmesi gerekir

Anadolu Gençlik, Aralık 2020

Geçmişte ırkçı hareketlerin ülkeleri sürüklediği büyük felaketleri göz önüne getirdiğimizde batılı devletlerin kendi güvenlik anlayışlarını gözden geçirmeleri hem de başka ülkelerdeki terör hareketlerini meşrulaştırma anlayışından vazgeçmeleri bugün bir aciliyet ifade ediyor. Şiddetin bütünüyle reddi, şiddetin kullanışsız olduğu anlayışına geçmeleri gerekiyor. Geçen yılın kasım ayında NATO Genel Sekreteri Stoltenberg’in Bild am Sonntag gazetesine verdiği demeçte söylediği gibi “hiçbir müttefik Türkiye kadar Suriyeli sığınmacı almadı. Türkiye 3,6 milyon Suriyeliyi alırken hiçbir NATO ülkesi Türkiye kadar terör saldırısı da yaşamadı". O halde batılı ülkelerinin Avrasya’daki güvenlik mimarisinde kilit ülke konumundaki Türkiye’ye yönelik terör hareketlerini kayırmaktan vazgeçmeleri bunun için de önemli. Dünyada genel olarak bir yönetim sorunu olduğunu hepimiz biliyoruz. Terör, açlık, sağlık hizmetinden faydalanamama, eğitim alamama gibi çetrefilli sorunlar dünya nüfusunun büyük kısmını tehdit ediyor. Birleşmiş Milletler tarafından yayınlanan "Küresel İnsani Yardım" raporuna göre 2020 yılında yaklaşık 168 milyon kişi insani yardıma muhtaç halde. Ama bu sefalet küresel gündemimizde yok. Çocuk ölümleri, terör eylemleri yeterince önemsenmiyor. 

Pulatkan ve Dervişoğlu, şehre derin bakışlar

Yeni Birlik, 27 Ekim 2020

Yolların başlangıcı, hayatının önemli bir kısmının geçtiği Sotka mahallesidir. Evinin bahçesinde ladinler, güller, açelyalar… Çiçeklerin hepsi birbirinden güzel kokar. Emekli Orman Mühendisi Selçuk Pulatkan Trabzon’da sabahları uzun yürüyüşlere çıkar ve gördüğü ağaç ve çiçeklerle ilgilenir, onlara sevgiyle bakar. Meydan’da “lagestromia indica” yani oya ağacı, sahil yolunda gazal boynuzları, zakkumlar, Faroz’da avize çiçekleri... Şehrin yeşil alanlarını inceler, iyileştirilmesi için tavsiyelerde bulunur. Trabzon’u hepimizden farklı bir gözle görür.

Sotka’nın altında yer alan Faroz’da balıkçılar, onların aileleri yaşardı. Balıkçılar sabah erkenden kalkar ekmek parası için denize açılır. Sahilin en güzel manzaralarından birisi Trabzon Ayasofyası’na aittir. İşte “Denizden Ayasofya” ressam Atilla Dervişoğlu’nun resimlerinde kullandığı bir temadır. Kırmızı çatı kiremitleri, 1427 inşası kulesinin iki cephesi, denize kadar uzanan çimenliği… Ama arka planda bugünkü yüksek yapılar, uyumsuz konutlar yoktur bu tablolarda. Tabiat uzanmaktadır, ağaçlar vardır tepelere kadar. Böylece kent tarafından sıkıştırılmış Ayasofya’yı güzelleştirmiştir aslında. Fark edebilsek tarihi binaların geniş bahçelere kavuşturulması insanların şık kıyafetler giymesine çokça benzer. 

Çin Orta Doğu’da oyun kurucu olma yolunda

Yeni Birlik gazetesinde 20,21,23, 24 Ekim 2020'de dört bölüm halinde

Çin’in ekonomik ve siyasi varlığını Orta Doğu'da giderek daha fazla hissettirdiği bir dönemdeyiz. Çin yönetimi 2013 yılında başlattığı OBOR, ya da bugün daha yaygın kullanılan bir adlandırmayla “Kuşak ve Yol İnisiyatifi” (BRI) yaklaşımıyla inşa edeceği havaalanları, limanlar, demiryolları, karayolları, dijital bağlantılar, petrol ve doğal gaz boru hatları, lojistik üsler, enerji santralleri gibi büyük yatırımlar vasıtasıyla büyük bir coğrafyada yer alan ülkelerle ilişkilerini güçlendirmeyi planladı. Bu yaklaşımın “İpek Yolu Ekonomik Kuşağı” ve “Deniz İpek Yolu” olarak iki ayağı var. 30 milyar dolarlık yıllık yatırımla Orta Doğu ve Kuzey Afrika (MENA) Çin’in yatırım yaptığı ikinci en büyük bölge haline dönüştü. American Enterprise Institute’ye göre Çin'in küresel yatırımlarının değeri 2018'de toplamda 100 milyar dolar düşerken şaşırtıcı bir şekilde Orta Doğu ve Kuzey Afrika bölgesinde artış göstermişti. 

Bahsettiğimiz politika çerçevesiyle Çin hükümeti, Orta Doğu’da siyasi ve askeri içerikten uzak bir anlayış vazediyordu. Yakın dönemlerde birçok ülke için en büyük ticaret ortağı ve dış yatırımcı haline gelen Çin’in Orta Doğu’ya bakışı ülke ekonomisinin enerji talebiyle yakından ilgili. Çin'in hızlı ekonomik büyümesi büyük ölçüde petrol ve doğalgaz ithalatına dayanıyor. 2017'de dünyanın en büyük petrol ithalatçısı ve 2018'de en büyük gaz ithalatçısı haline gelen Çin’in petroldeki ithalata bağımlılığı % 70, doğalgazda % 45 seviyelerinde. 

Geçen yıl Çin, Suudi Arabistan’dan 40 milyar, Rusya’dan 36,5 milyar dolar, Irak’tan 23,7 milyar dolarlık ham petrol ithal etti. Bunlar ilk üç tedarikçi ülke. Toplamda Orta Doğu, Çin'in petrol ithalatının yüzde 40'ından fazlasını karşılar vaziyette. 

Anadolu’daki “Orman Dede” olgusundan bahsetmeliyiz

Yeni Birlik, 14 Eylül '20

Kutadgu Bilig’te bizim töremizin değişmez prensipleri anlatılır. Bu prensipler könilik (adalet), uzluk (faydalılık), tüzlük (eşitlik) ve kişilik’tir (insanlık). Bunlar genel olarak unutulmuş gitmiştir. Bizim okumuşlarımız Liberté, égalité, fraternité’yi bilirler belki. Töre ve irfan arayacaksanız köylerinde, kasabalarında arayacaksınız Anadolu’nun.

Seydişehirli İsmet Yavuz servetini ve mesaisini ağaç dikmeye harcadı. Hollanda ve Avusturya’da yıllarca çalışan İsmet Bey Seydişehir’in Saraycık köyüne döndükten sonra 10 bin ağaç dikti, dağlara çeşmeler yaptırdı. “Orman aşkı var bende” diyordu. Çekilen bir videoda “devlet yetkilileri beni sahiplenmiyor ama yardımcım beni sahipleniyor” diye eşeğini gösteriyordu. İki yıl önce 81 yaşında vefat etti ve Saraycık’ta defnedildi.

Killing the coronavirus with slippers

Yeni Birlik, 30 March - 8 April 2020

 

Is not possible... Romanian writer Paul Goma died in Paris at the age of 84 as a result of coronavirus infection. Then the explanation of Engin Ardıç comes to my mind. "In 1967, when passing through Bulgaria, I realized that, the working class of Bulgaria were worse than ours. This bitter truth saved me from joining socialists".  

 

Everyone thinks about health issues, but some can see the fact that “never let a good crisis go to waste”. So, who is managing today's crisis? The global outbreak affected sectors like air transportation and tourism, calls for an economic model “under state control”. Last week in France, the government was given the power to control mobility of people, as well as price control. A ban on grain exports imposed by Russia. Also, state control means an increase in public sector borrowing. I remember the anti-tourism movements in Venice and Barcelona. Now, you can’t see two people standing side by side. As a result of worsening conditions, cricital assets began to change hands. We can start by tracking sales to foreign investors in the aviation and tourism sectors.

II. Kılıçarslan, Fatih Sultan Mehmet ve Özal’ın kafatasları yerinde duruyor mu? Ya diğerlerinin...

Dünya Bizim, 8 Mayıs '20

Rahmetli Turgut Özal’ın zehirlenip zehirlenmediğiyle ilgili bir araştırma yapıldı biliyorsunuz. Mezarı açıldı. Bu esnada kafatasının gövdesinden ayrılmış olduğu bilgisini gazetelerden okuduk. Bu da bize şunu düşündürdü. Acaba fethi kabir yapılacak diye oraya bir şey mi kondu? Çünkü dünyada meşhur insanların, devlet adamlarının, sanatçıların kafatasını toplayan kimseler var. Mozart’ın, Beethoven’ın, Haydn’ın, Francisco Goya’nın kafatasları mezarlarından alınmış. Shakespeare’in de kafatasının mezarında olmadığını 2016’da gazetelerden okuduk.

Yale Üniversitesi’nin bir öğrenci topluluğu olan Skull and Bones var mesela. İsmiyle müsemma Kurukafa ve Kemikler Cemiyeti… Alelade bir cemiyet değil, baba Bush, oğul Bush ve William Howard Taft gibi ABD başkanları bu cemiyete üyeydiler. Yine eski bir ABD başkanı olan Martin Van Buren’ın kafatasını, Kızılderili reisi Geronimo’nun kafatasını çalmakla suçlandı bu cemiyet…

Coronavirüs'ü terlikle öldürmek

Yeni Birlik, 30 Mart ve 8 Nisan 2020, iki bölüm halinde 

 

Mümkün değil. Tüfekle vurmak da… Rumen yazar ve komünist rejim muhalifi Paul Goma, koronavirüs bulaşması sonucu 84 yaşında Paris'te öldü. Aklıma Engin Ardıç’ın şu tespiti geliyor. 1967 yılında Bulgaristan'dan geçiyordum, Bulgar işçi sınıfı Türk işçi sınıfından çok çok daha kötü durumdaydı! Bu acı gerçek beni bir örgüte yazılıp erken ölmekten korudu.

Herkes kara kara sağlık meselelerini düşünüyor ama thinktank kuruluşları Chicago belediye başkanı Rahm Emanuel’e atfedilen “ciddi bir krizin ziyan olmasına asla izin vermeyin” sözü üzerine çalışıyor. Bunun nedeni elbette Kovid-19 krizinin dünya çapında büyük bir dönüşümü tetiklemiş olması. Öyle ki İngilizcede “BC” before Christ - İsa’dan önce anlamında kullanılırken şimdilerde before-covid anlamında kullananlar da var. Özel sektörün daralıp kamu sektörünün büyümesi bugünlerde öngörülen bir şey. Hava taşımacılığı ve turizm başta olmak üzere birçok sektörü vuran yeni koronavirüs devlet kontrolü altında bir ekonomik modeli çağırıyor. Fransa’da geçen hafta hükümete insanların hareketlerini kısıtlama yetkisinin yanı sıra fiyat kontrolü yetkisi verildi. Rusya’da tahıl ihracatı için geçici bir yasak konuldu. Devlet kontrolü demek kamu borçlanmasının artması demek. Allah’tan sağlık sektörüne yoğun yatırım yapmış bir Türkiye var. Tabi ki gelecekte tarih kitapları küçük bir virüsün dünyayı değiştirdiğini yazabilir. Ama bütün krizler bir gün sona erer. Büyük değer kaybeden varlıklar el değiştirmeye başladı bile. Krizden fayda sağlayacaklar var. Aklıma Venedik ve Barcelona’daki anti-turizm hareketleri geliyor. Turist istemiyoruz diye gösteri yapılan şehirlerde şimdi iki kişiyi yan yana görmek mümkün değil. İşe havacılık ve turizm sektörlerinde yabancılara satışı belki frenleyerek, el değiştirmeleri takip ederek başlayabiliriz.

Yazarlarının hayaletleri ve çeşitli cinleriyle kaybolmuş zamanın Prag'ı

Edebiyat Burada, 26 Şubat '20

Prag’a ilk gidişim 1999 yılındaydı. Şehirde yaptığım ilk iş bir kitabevinden Çekçe-İngilizce sözlük almaktı, onu hatırladım şimdi. Bir Çekçe-Türkçe sözlük yoktu o zamanlar.

Eskiden sözlük ve haritalar yabancı bir kenti tanımanın anahtarlarıydı. Ben hâlâ bu yöntemleri kullanmaya devam ediyorum.

O zamanlarda cep telefonlarının fotoğraf çekme özelliği yoktu. Hatta 1999'da cep telefonum da yoktu benim yahu. Plastik, kullan at Fuji marka bir makinem vardı. 36'lık film alıp onunla fotoğraflıyordum her şeyi.

Petrin tepesine çıkan funiküler

Karlova caddesinde küçük bir hostelde konaklıyordum. 1989 Kadife Devrimi’nin üzerinden on yıl geçmişti ama sokaklarında eski insanları dolaşıyordu Prag'ın. Mütevazı ve daha çok içe kapanık kimselerdi bunlar… Kapitalizme bu derece esir düşmemiş, kozmopolitleşmemişti Prag. Zlata Ulicka'yı dolaşırken sokakta yalnız olduğumu hatırlıyorum da, şimdi kimse inanmaz buna. Taşrasında dolaştığımız zamanlarda ilk kez bir yabancıyla karşılaşmış köylülere denk gelmiştim.

Bugün yıllar sonra şu funikülere binip parklarla kaplı Petřín tepesine çıkmak niyetindeyim. Bu tepe en çok Vitezslav Nezval'in şiirlerinde geçer:

Nezval

Büyülü bir kutudan çıkmış
Bir grup asker arabaya biniyor
Petřín'in güzel kulesi altında
Org yürekleri parçalayan bir hava çalıyor
(Petřín şiiri - Turgay Fişekçi'nin çevirisi)

...akşam vaktiydi, kaledeydim
eve varınca ışıkları yakıp dışarı baktım
görünmeyen uçakların gürültüsü
Petřín tepesi üzerinde bir projektörün ateşi...

(Yarın savaş şiiri - Turgay Fişekçi'nin çevirisi)

olgunlaşan arpanın güneş yanığı parmaklarından Petřín

gözetleme kulesinin parmaklarından

mercan sabahların parmaklarından

(Öğle güneşinde Prag şiiri - Erdal Alova çevirisi)

Jeopolitik kurgular: Mişustin’in başbakanlığı

Yeni Birlik, 19 Ocak 2020

Önde gelen yayın organlarında “Putin vergi memurluğundan gelen hokey arkadaşını başbakan yaptı” yorumlarını okuyorum. Yeni başbakanı hafifletmeye çalışan bu haberler tabi ki Rusya’da olan biteni yansıtmaktan çok uzak. Mişustin sistem mühendisliği tahsili gördüğü Moskova Devlet Teknoloji Üniversitesi STANKİN'den 1989'da mezun olmuş. Üniversiteyi bitirdikten sonra bir teknoloji kuruluşunda yöneticilik yapmış. Bu kuruluş o dönemde Intel, Hewlett-Packard, IBM, Motorola, Apple gibi şirketlerin Rusya pazarına girmelerini sağlayan yapıydı. 

Mişustin 2010'dan bu yana Rusya Federal Vergi Servisi Başkanlığı görevini yürütüyordu. Döneminde devletin vergi gelirleri katlandı. Buradaki on yılı boyunca disiplinli ve iyi bir yöneticilik gösteren Mişustin’in vergi kariyeriyle ilgili yapılan yorumlar gerçeği ıskalıyor. Asıl görülmesi gereken vergi bürokratlığından öte bilgi teknolojileri ve sistem mühendisliği perspektifi. Mişustin vergi gelirlerini de teknoloji yardımıyla arttırdı. Mişustin’in geçen yıl “dijital teknoloji ve yapay zeka alanındaki gelişmeleri kaçırıp eski düzenin bir parçası olarak kalırsak yeni dünya düzeninin kurbanı oluruz” şeklinde bir açıklaması var.