Bir vicdan haykırılmalı

Yeni Birlik, 28 Haziran '23

Kültürel bozulmaya saygıdışılık hali diyoruz. Bunun nedeni hem kendinden olmayana karşı hoyratça yaklaşım, hem de kendi kültürüne karşı yabancılaşma... Dünyada duygusal sığlık diyebileceğimiz bir problem var. Bu durum fazla yoksunluk yaşanmamasından kaynaklanıyor olabilir, başka nedenleri de olabilir. Dört yıl savaşmış bir askerin köyüne döndüğü zamanki özgürlük hissiyatı ile bugün bizim özgürlük sandığımız şey arasında dağlar kadar fark var. Derinleşmek için illa yoksunluk mu yaşamamız gerek?

Perşembe günü gazetede aşk cinayeti başlığıyla bir haber okudum. Böyle bir kavramsallaştırma olmaz. Aşk bilinmiyor, en derin değer olan saygı bilinmiyor. Tefekkürdeki sığlık, kültürdeki sığlık, üçüncü köşede de bu duygusal sığlık var. Bir üçgen... Belki tarihin en güçlü plütokrasisi küresel medyasıyla bu yapıyı teşvik ediyor. Böyle bir zeminde Türkiye Yüzyılı inşa etmek isteniyor. Dünyaya söz söyleyeceğiz. Öyle ya... İnternette deklare edilen 61 başlıkta kültür, eğitim, fikri temel yok. Allahaşkına, bu çağa bir vicdan, bir düstur haykırılmalı. III. Ahmed'in internet sitesi, twitter hesabı yoktu. Ama hattatlığı vardı. Annesi Emetullah Râbia Gülnûş Sultan'ın yaptırdığı Yeni Valide Camii'nde, İstanbul'un en önemli cami olan Ayasofya'da ve devletin elit eğitim kurumu Enderun'da asılan hatlarında "Re'sül hikmeti mehâfetullah", yani "hikmetin başı Allah korkusudur"u yazmıştı. 

Düstur olmadan üst tasarım yapılamaz. Ancak değerler temelinde bu iş başarılabilir. Yunanistan kıyılarında batan teknelerde ölenleri seyredenlere, hesaptan korkmayanlara söyleyecek daha fazla söz olmalı. Avrupa'da Kuran yakılmasını hoşgörenler şunu bilmeli. Avrupa tarihi Ariusçular gibi, Katharlar gibi, Hus gibi, kuzeyde yaşayan Katolikler gibi önce kitapları sonra kendileri yakılan kimselerle, gruplarla dolu. Kitap yakmayı hoş görürseniz bu iş kitap yakmayla kalmaz. 

Kungsträdgården'da bulunan XII. Karl'ın heykelinin yanında oturup filtre kahve içtik. XII. Karl iki kültürü yakınlaştırmış biri... Dönüşte metro durağında SL karekodunu turnike ekranına okutmaya çalışırken Türkçe konuşan burma bıyıklı yaşlı görevli buradan buyurun, ben Türkleri çok severim diyor. Nacka'da yaşlı bir hanım benim çocuğum yok deyip çocuklarımıza hediye almak istiyor. O da "eski" biri. Avrupa'yı kasıp kavurmuş Vikinglerin torunları ama dünyanın en nazik insanlarından bir kısmı burada.

İsveç'te modern tarihçiliğinin babası kabul edilen Profesör Sven Lagerbring ta 1760'larda İsveçlilerin kökeninin Türklerle birlikteliğinden bahsetmiş biri. Odin'in "Herwarar'ın Hikayesi"nde Tirkiar (Türkler) ve Asiemaen (Asyalılar) olarak isimlendirilen büyük bir halkın lideri olması, Runik yazının Norveç'ten Orta Asya'ya, Orhun Yazıtları'na kadar geniş bir coğrafyada görülmesi yeterince araştırılmış konular değil. İki dildeki Ata - Ätt, Borçlu - Borgen, Göl - Göl, Göm - Göm, Siper - Spär, Hal - Hälsa, Hakan - Håkan, Kaan - Konung, Hey - Hej, Hayda - Hejdå, Kiler - Källare, Köy - Koja, Kandil - Kyndil, Mana - Mena, Nam - Namn, Şen - Shön, Su - Sjö, Tepe - Top, Kaz - Gås, Kule - Külle, Gülle - Kula, Erlik - Ärlig sözcükleri gibi benzeşimler var. XII. Karl döneminde kahve, köttbullar (köfte), kåldolmar (lahana dolması), kalabalik gibi kelimeler İsveççeye geçmiş. Bugün toplamda on milyonluk bir ülke...  Yüz binin üzerinde bizden göçüp İsveç'e yerleşmiş kimse yaşıyor, Kaç İsveç uzmanımız var? Adile Ayda'nın İtalya'da yaptığı işi yapan biri mesela... Hangi çalışmalar yapılmış? Bir genel İsveç tarihi kitabı var mı Türkçede? İyi bir seyyah var mı? Dünyayla sağlam bir iletişim kurmalıyız. Önce bizim silkinmemiz lazım. Müslümanların yüzyıllar boyunca Avrupa'ya tesir eden vicdani bir sese, kutlu sadaya sahip olduğunu hatırlamamız gerek.